ANTÍFONA DE ENTRADA
Consultar folha de antífonas e orações diárias.
SAUDAÇÃO
Reunido o povo, o sacerdote encaminha-se para o altar enquanto se executa o Cântico de Entrada ou se lê a Antífona de Entrada. O sacerdote faz reverência ao altar, beija-o e, se convier, incensa-o e vai para o lugar onde presidirá à Liturgia da Palavra.
Terminado o Cântico de Entrada, todos, de pé, se benzem juntamente com o sacerdote, que diz:
In nómine Patris, et Fílii, et Spíritus Sancti.
R. Amen.
Grátia Dómini nostri Iesu Christi, et cáritas Dei,
et communicátio Sancti Spíritus sit cum ómnibus vobis.
R. Et cum spíritu tuo.
ATO PENITENCIAL
O sacerdote exorta os fiéis ao recolhimento, e convida-os ao arrependimento dizendo:
Fratres, agnoscámus peccáta nostra, ut apti simus ad sacra mystéria celebránda.
Faz-se uma pausa de silêncio. Depois, o sacerdote e o povo prosseguem:
Confíteor Deo omnipoténti et vobis, fratres,
quia peccávi nimis cogitatióne, verbo, ópere et omissióne:
Batendo todos com a mão no peito ao confessar a culpa, continuam:
mea culpa, mea culpa, mea máxima culpa. Ideo precor beátam Maríam semper Vírginem, omnes Angelos et Sanctos, et vos, fratres, oráre pro me ad Dóminum Deum nostrum.
Depois, o sacerdote invoca o perdão de Deus:
Misereátur nostri omnípotens Deus et, dimíssis pecátis nostris, perdúcat nos ad vitam ætérnam.
R. Amen.
KÝRIE
V. Kýrie, eléison.
R. Kýrie, eléison.
V. Christe, eléison.
R. Christe, eléison.
V. Kýrie, eléison.
R. Kýrie, eléison.
GLÓRIA
Glória in excélsis Deo et in terra pax homínibus bonæ voluntátis. Laudámus te, benedícimus te, adorámus te, glorificámus te, grátias ágimus tibi propter magnam glóriam tuam, Dómine Deus, Rex cæléstis, Deus Pater omnípotens. Dómine Fili Unigénite, Iesu Christe, Dómine Deus, Agnus Dei, Fílius Patris, qui tollis peccáta mundi, miserére nobis; qui tollis peccáta mundi, súscipe deprecatiónem nostram. Qui sedes ad déxteram Patris, miserére nobis.
Quóniam tu solus Sanctus, tu solus Dóminus, tu solus Altíssimus, Iesu Christe, cum Sancto Spíritu: in glória Dei Patris.
Amen.
ORAÇÃO DA COLETA
O sacerdote convida o povo à oração:
Orémus.
Excita, quǽsumus. Dómine, tuórum fidélium voluntátes: ut, divíni óperis fructum propénsius exsequéntes; pietátis tuæ remédia maióra percípiant. Per Christum Dóminum nostrum.
R. Amen.
Todos se recolhem durante alguns momentos em oração silenciosa. Depois, o sacerdote recita a Oração Colecta do dia. Consultar folha de antífonas e orações diárias.
PRIMEIRA LEITURA
Um leitor sobe ao ambão para proclamar a Primeira Leitura. O povo senta-se para escutar a leitura.
Léctio Daniélis Prophétæ.
Aspiciebam ergo in visione noctis: et ecce cum nubibus caeli quasi Filius hominis veniebat et usque ad Antiquum dierum pervenit, et in conspectu eius obtulerunt eum; et data sunt ei potestas et honor et regnum; et omnes populi, tribus et linguae ipsi servierunt: potestas eius potestas aeterna, quae non auferetur, et regnum eius, quod non corrumpetur.
O leitor conclui dizendo:
Verbum Dómini.
R. Deo grátias.
SALMO RESPONSORIAL
Terminada a leitura, um cantor ou um leitor canta ou lê o Salmo; a assembléia participa com o refrão.
Dominus regnavit! Decorem indutus est; glória ad Domine.
Dominus regnavit! Decorem indutus est;
indutus est Dominus, fortitudine praecinxit se.Dominus regnavit! Decorem indutus est; glória ad Domine.
Etenim firmavit orbem terrae, qui non commovebitur.
Firmata sedes tua ex tunc, a sæculo tu es.
Dominus regnavit! Decorem indutus est; glória ad Domine.
Elevaverunt flumina, Domine. elevaverunt flumina vocem suam,
elevaverunt flumina fragorem suum.
Dominus regnavit! Decorem indutus est; glória ad Domine.
Super voces aquarum multarum, super potentes elationes maris,
potens in altis Dominus.
Dominus regnavit! Decorem indutus est; glória ad Domine.
Testimonia tua credibilia facta sunt nimis; domum tuam decet sanctitudo Domine,
in longitudinem dierum.
Dominus regnavit! Decorem indutus est; glória ad Domine.
SEGUNDA LEITURA
À semelhança da anterior, um leitor sobe ao ambão para proclamar a Segunda Leitura.
Léctio libri Apocalýpsis beáti Ioánnis Apóstoli.
Ei, qui diligit nos et solvit nos a peccatis nostris in sanguine suo et fecit nos regnum, sacerdotes Deo et Patri suo, ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen. Ecce venit cum nubibus, et videbit eum omnis oculus et qui eum pupugerunt, et plangent se super eum omnes tribus terrae. Etiam, amen. Ego sum Alpha et Omega, dicit Dominus Deus, qui est et qui erat et qui venturus est, Omnipotens.
O leitor conclui dizendo:
Verbum Dómini.
R. Deo grátias.
LEITURA DO EVANGELHO
A proclamação do Evangelho constitui o ponto culminante da Liturgia da Palavra. Por isso, os fiéis põem-se de pé para aclamar Cristo que está para falar. Esta aclamação consiste no Allelúia ou outro cântico previsto pelas rubricas e adequado ao tempo litúrgico, seguido de um texto brevíssimo e depois de novo do Allelúia ou do outro cântico utilizado. Depois, o sacerdote inclinado ante o altar diz com voz submissa:
Munda cor meum ac lábia mea, omnípotens Deus, ut sanctum Evangélium tuum digne váleam nuntiáre.
De seguida, o sacerdote dirige-se para o ambão e diz:
Dóminus vobíscum.
R. Et cum spíritu tuo.
Léctio sancti Evangélii secúndum Ioannem.
O sacerdote faz o sinal da Cruz sobre o livro e sobre si mesmo. Também os fiéis fazem o sinal da Cruz na fronte, na boca e no peito, aclamando:
R. Glória tibi, Dómine.
Depois prossegue com a proclamação do Evangelho:
Depois de proclamado o Evangelho:
Verbum Dómini.
R. Laus tibi, Christe.
De seguida o sacerdote beija o livro e diz em voz baixa:
Per evangélica dicta deleántur nostra delícta.
O povo senta-se para ouvir a Homilia, que é obrigatória em todos os Domingos e festas de preceito. Depois da Homilia é oportuno dedicar algum tempo à reflexão pessoal em silêncio.
CREDO NICENO-CONSTANTINOPOLITANO
Nos Domingos e Solenidades o povo põe-se de pé para fazer a Profissão de Fé.
Credo in unum Deum, Patrem omnipoténtem, factórem cæli et terræ,
visibílium ómnium et invisibílium. Et in unum Dóminum Iesum Christum, Fílium Dei Unigénitum, et ex Patre natum ante ómnia saécula. Deum de Deo, lumen de lúmine, Deum verum de Deo vero, génitum, non factum, consubstantiálem Patri: per quem ómnia facta sunt. Qui propter nos hómines et propter nostram salútem descéndit de cælis.
Às palavras que se seguem, até ao se fez homem, todos se inclinam; nas festas da Anunciação e do Natal do Senhor, ajoelham:
Et incarnátus est de Spíritu Sancto ex María Vírgine, et homo factus est. Crucifíxus étiam pro nobis sub Póntio Piláto; passus et sepúltus est, et resurréxit tértia die, secúndum Scriptúras, et ascéndit in cælum, sedet ad déxteram Patris. Et íterum ventúrus est cum glória, iudicáre vivos et mórtuos, cuius regni non erit finis. Et in Spíritum Sanctum, Dóminum et vivificántem: qui ex Patre Filióque procédit. Qui cum Patre et Fílio simul adorátur et conglorificátur: qui locútus est per prophétas. Et unam, sanctam, cathólicam et apostólicam Ecclésiam. Confíteor unum baptísma in remissiónem peccatórum. Et exspécto resurrectiónem mortuórum, et vitam ventúri saéculi.
Amen.
De seguida, faz-se a Oração Universal ou Oração dos Fiéis, na qual o povo, exercendo a sua função sacerdotal, ora por todas as necessidades da Igreja e do mundo, pela salvação de todos os homens, por necessidades particulares e pelas intenções da Igreja local.
PREPARAÇÃO DOS DONS
O povo senta-se e nesta altura tem início o Cântico do Ofertório, se for oportuno. O ajudante coloca os vasos sagrados e as espécies sacramentais sobre o altar. Os fiéis manifestam a sua oblação, porventura oferecendo o Pão e o Vinho para a celebração eucarística ou outras oferendas para culto e necessidades da Comunidade local.
O sacerdote,junto ao altar, toma a patena com o pão e sustentando-a um pouco elevada sobre o altar, diz em voz baixa (se não houver Cântico, pode dizer-se em voz alta):
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus panem, quem tibi offérimus, fructum terræ et óperis mánuum hóminum: ex quo nobis fiet panis vitæ.
R. Benedíctus Deus in saécula.
O sacerdote verte o vinho e um pouco de água no cálice, dizendo em voz baixa:
Per huius aquæ et vini mystérium eius efficiámur divinitátis consórtes,
qui humanitátis nostræ fíeri dignátus est particeps.
Depois, o sacerdote toma o cálice e, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar diz em voz baixa (ou em voz alta, se não houver Cântico):
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus vinum, quod tibi offérimus, fructum vitis et óperis mánuum hóminum, ex quo nobis fiet potus spiritális.
R. Benedíctus Deus in saécula.
Depois, o sacerdote, profundamente inclinado diante do altar, diz em silêncio:
In spíritu humilitátis et in ánimo contríto suscipiámur a te, Dómine;
et sic fiat sacrifícium nostrum in conspéctu tuo hódie, ut pláceat tibi, Dómine Deus.
O sacerdote, em pé ao lado do altar, lava as mãos, dizendo em silêncio:
Lava me, Dómine, ab iniquitáte mea, et a peccáto meo munda me.
Levantado-se o povo, o sacerdote diz:
Oráte, fratres: ut meum ac vestrum sacrifícium acceptábile fiat apud Deum Patrem omnipoténtem.
R. Suscípiat Dóminus sacrifícium de mánibus tuis ad laudem et glóriam nóminis sui, ad utilitátem quoque nostram totiúsque Ecclésiæ suæ sanctæ.
ORAÇÃO SOBRE AS OBLATAS
Propítius esto, Dómine, supplicatiónibus nostris: et, pópuli tui oblatiónibus precibúsque suscéptis, ómnium nostrum ad te corda convérte; ut, a terrenis cupiditátibus liberáti, ad cœléstia desidéria transeámus. Per Christum Dóminum nostrum.
R. Amen.
PREFÁCIO
O Prefácio constitui a primeira parte da Oração Eucarística e inicia-se com um diálogo solene: o sacerdote convida o povo a levantar o coração para o Senhor em louvor e ação de graças, e associa-o a si na oração que ele, em nome de toda a comunidade, dirige ao Pai por meio de Jesus Cristo:
V. Dóminus vobíscum.
R. Et cum spíritu tuo.
V. Sursum corda.
R. Habémus ad Dóminum.
V. Grátias agámus Dómino Deo nostro.
R. Dignum et iustum est.
Vere dignum et iustum est, æquum et salutáre, nos tibi semper et ubíque grátias ágere: Dómine sancte, Pater omnípotens, ætérne Deus: Qui cum unigénito Fílio tuo et Spíritu Sancto unus es Deus, unus es Dóminus: non in unius singularitáte persónæ, sed in uníus Trinitáte substántiæ. Quod enim de tua glória, revelánte te, crédimus, hoc de Fílio tuo, hoc de Spíritu Sancto sine differéntia discretiónis sentímus. Ut in confessióne veræ sempiternaéque Deitátis, et in persónis propríetas, et in esséntia únitas, et in maiestáte adorétur æquálitas. Quam laudant Angeli atque Archángeli, Chérubim quoque ac Séraphim: qui non cessant clamáre cotídie, una voce dicéntes:
SANTO
No fim do Prefácio, juntamente com o povo, o sacerdote conclui, cantando ou dizendo em voz clara:
Sanctus, Sanctus, Sanctus Dóminus Deus Sábaoth. Pleni sunt cæli et terra glória tua. Hosánna in excélsis. Benedíctus qui venit in nómine Dómini. Hosánna in excélsis.
ORAÇÃO EUCARÍSTICA I
Te ígitur, clementíssime Pater, per Iesum Christum, Fílium tuum, Dóminum nostrum, súpplices rogámus ac pétimus, uti accépta hábeas et benedícas + hæc dona, hæc múnera, hæc sancta sacrifícia illibáta, in primis, quæ tibi offérimus pro Ecclésia tua sancta cathólica: quam pacificáre, custodíre, adunáre et régere dignéris toto orbe terrárum: una cum fámulo tuo Papa nostro Ioannes Pauli et ómnibus orthodóxis atque cathólicæ et apostólicæ fídei cultóribus.
Cc1: Meménto, Dómine, famulórum famularúmque tuárum
O sacerdote ora por alguns momentos por aqueles que quer recordar e continua:
et ómnium circumstántium, quorum tibi fides cógnita est et nota devótio, pro quibus tibi offérimus: vel qui tibi ófferunt hoc sacrifícium laudis, pro se suísque ómnibus: pro redemptióne animárum suárum, pro spe salútis et incolumitátis suæ: tibíque reddunt vota sua ætérno Deo, vivo et vero.
Cc2: Communicántes, et memóriam venerántes, in primis gloriósæ semper Vírginis Maríæ, Genetrícis Dei et Dómini nostri Iesu Christi, sed et beáti Ioseph, eiúsdem Vírginis Sponsi, et beatórum Apostolórum ac Mártyrum tuórum: Petri et Pauli, Andréæ, Iacóbi, Ioánnis, Thomæ, Iacóbi, Philíppi, Bartholomaéi, Matthaéi, Simónis et Thaddaéi: Lini, Cleti, Cleméntis, Xysti, Cornélii, Cypriáni, Lauréntii, Chrysógoni, Ioánnis et Pauli, Cosmæ et Damiáni et ómnium Sanctórum tuórum; quorum méritis precibúsque concédas, ut in ómnibus protectiónis tuæ muniámur auxílio. Per Christum Dóminum nostrum. Amen.
Cc3: Hanc ígitur oblatiónem servitútis nostræ, sed et cunctæ famíliæ tuæ, quaésumus, Dómine, ut placátus accípias: diésque nostros in tua pace dispónas, atque ab ætérna damnatióne nos éripi et in electórum tuórum iúbeas grege numerári. Per Christum Dóminum nostrum. Amen.
O sacerdote estende as mãos sobre as oblatas, e prossegue dizendo:
Quam oblatiónem tu, Deus, in ómnibus, quaésumus, benedíctam, adscríptam, ratam, rationábilem, acceptabilémque fácere dignéris: ut nobis Corpus et Sanguis fiat dilectíssimi Fílii tui, Dómini nostri Iesu Christi.
Nas fórmulas que se seguem, as palavras do Senhor devem pronunciar-se clara e distintamente, como o requer a sua natureza. O sacerdote toma a hóstia em suas mãos e inclinado ao altar, diz:
Qui, prídie quam paterétur, accépit panem in sanctas ac venerábiles manus suas,
et elevátis óculis in cælum ad te Deum Patrem suum omnipoténtem,
tibi grátias agens benedíxit, fregit, dedítque discípulis suis.
O sacerdote mostra ao povo a hóstia consagrada, coloca-a sobre a patena e genuflecta em adoração. O sacerdote toma o cálice em suas mãos e inclinado ao altar, diz:
Símili modo, postquam cenátum est, accípiens et hunc præclárum cálicem in sanctas ac venerábiles manus suas, item tibi grátias agens benedíxit, dedítque discípulis suis.
O sacerdote mostra ao povo o cálice, coloca-o sobre o corporal e genuflecte em adoração. Depois continua:
Mystérium fídei.
R. Mortem tuam annuntiámus, Dómine, et tuam resurrectiónem confitémur, donec vénias.
Unde et mémores, Dómine, nos servi tui, sed et plebs tua sancta, eiúsdem Christi, Fílii tui, Dómini nostri, tam beátæ passiónis, necnon et ab ínferis resurrectiónis, sed et in cælos gloriósæ ascensiónis: offérimus præcláræ maiestáti tuæ de tuis donis ac datis hóstiam puram, hóstiam sanctam, hóstiam immaculátam, Panem sanctum vitæ ætérnæ et Cálicem salútis perpétuæ.
Cc1: Supra quæ propítio ac seréno vultu respícere dignéris; et accépta habére, sícuti accépta habére dignátus es múnera púeri tui iusti Abel, et sacrifícium Patriárchæ nostri Abrahæ, et quod tibi óbtulit summus sacérdos tuus Melchísedech, sanctum sacrifícium, immaculátam hóstiam.
Cc2: Súpplices te rogámus, omnípotens Deus: iube hæc perférri per manus sancti Angeli tui in sublíme altáre tuum, in conspéctu divínæ maiestátis tuæ; ut, quotquot ex hac altáris participatióne sacrosánctum Fílii tui Corpus et Sánguinem sumpsérimus, omni benedictióne cælésti et grátia repleámur. Per Christum Dóminum nostrum. Amen.
Cc3: Meménto étiam, Dómine, famulórum famularúmque tuárum, qui nos præcessérunt cum signo fídei, et dórmiunt in somno pacis.
O sacerdote ora por alguns momentos pelos defuntos que quer recordar. Depois prossegue:
Ipsis, Dómine, et ómnibus in Christo quiescéntibus, locum refrigérii, lucis et pacis, ut indúlgeas, deprecámur.
Nobis quoque peccatóribus fámulis tuis, de multitúdine miseratiónum tuárum sperántibus, partem áliquam et societátem donáre dignéris cum tuis sanctis Apóstolis et Martýribus: cum Ioánne, Stéphano, Matthía, Bárnaba, Ignátio, Alexándro, Marcellíno, Petro, Felicitáte, Perpétua, Agatha, Lúcia, Agnéte, Cæcília, Anastásia et ómnibus Sanctis tuis: intra quorum nos consórtium, non æstimátor mériti, sed véniæ, quaésumus, largítor admítte.
Per Christum Dóminum nostrum. Per quem hæc ómnia, Dómine, semper bona creas, sanctíficas, vivíficas, benedícis, et præstas nobis.
O sacerdote toma o cálice e a patena com a hóstia e, elevando-os, diz:
Per ipsum, et cum ipso, et in ipso, est tibi Deo Patri omnipoténti, in unitáte Spíritus Sancti, omnis honor et glória per ómnia saécula sæculórum.
R. Amen.
PAI NOSSO
A celebração eucarística termina na participação comum no banquete pascal em que Cristo, imolado e ressuscitado, nos convida a alimentar-nos com o seu Corpo e com o seu Sangue derramado na Cruz.
Mas para nos podermos alimentar na mesa eucarística é indispensável estar em harmonia com a Vontade do Pai e em verdadeira paz com os irmãos. Para isto tende a recitação comunitária do Pai Nosso, para a qual o sacerdote convida agora o fiéis.
Præcéptis salutáribus móniti, et divína institutióne formáti, audémus dícere:
Pater Noster, qui es in cælis: sanctificétur nomen tuum; advéniat regnum tuum; fiat volúntas tua, sicut in cælo, et in terra. Panem nostrum cotidiánum da nobis hódie; et dimítte nobis débita nostra, sicut et nos dimíttimus debitóribus nostris; et ne nos indúcas in tentatiónem; sed líbera nos a malo.
Líbera nos, quaésumus, Dómine, ab ómnibus malis, da propítius pacem in diébus nostris, ut, ope misericórdiæ tuæ adiúti, et a peccáto simus semper líberi et ab omni perturbatióne secúri: exspectántes beátam spem et advéntum Salvatóris nostri Iesu Christi.
R. Quia tuum est regnum, et potéstas, et glória in saécula.
Dómine Iesu Christe, qui dixísti Apóstolis tuis: Pacem relínquo vobis, pacem meam do vobis: ne respícias peccáta nostra, sed fidem Ecclésiæ tuæ; eámque secúndum voluntátem tuam pacificáre et coadunáre dignéris. Qui vivis et regnas in saécula sæculórum.
R. Amen.
Pax Dómini sit semper vobíscum.
R. Et cum spíritu tuo.
De seguida, de acordo com a oportunidade, o sacerdote acrescenta:
Offérte vobis pacem.
E todos, de acordo com os costumes do lugar, se saúdam em sinal de paz, comunhão e caridade; o sacerdote saúda o diácono ou o ministro. Em seguida, toma a hóstia, parte-a sobre a patena, e lança uma partícula no cálice dizendo em silêncio:
Hæc commíxtio Córporis et Sánguinis Dómini nostri Iesu Christi fiat accipiéntibus nobis in vitam ætérnam.
Entretanto, canta-se ou diz-se:
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: miserére nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: miserére nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi: dona nobis pacem.
Enquanto durar a fracção do pão, estas invocações podem repetir-se, desde que a última termine com dai-nos a paz. O sacerdote diz em silêncio:
Dómine Iesu Christe, Fili Dei vivi, qui ex voluntáte Patris, cooperánte Spíritu Sancto, per mortem tuam mundum vivificásti: líbera me per hoc sacrosánctum Corpus et Sánguinem tuum ab ómnibus iniquitátibus meis et univérsis malis: et fac me tuis semper inhærére mandátis, et a te numquam separári permíttas.
COMUNHÃO
O sacerdote genuflecta, toma a hóstia, levanta-a um pouco sobre a patena ou sobre o cálice e, voltado para o povo, diz em voz alta:
Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccáta mundi. Beáti qui ad cenam Agni vocáti sunt.
R. Dómine, non sum dignus, ut intres sub téctum meum, sed tantum dic verbo, et sanábitur ánima mea.
O sacerdote comunga reverentemente sob as duas espécies sacramentais, dizendo em silêncio:
Corpus Christi custódiat me in vitam ætérnam.
Sanguis Christi custódiat me in vitam ætérnam.
Depois, toma a patena ou a píxide e aproxima-se das pessoas da assembleia que comungam.
Corpus Christi.
R. Amen.
ANTÍFONA DA COMUNHÃO
Durante a distribuição do Corpo de Cristo pode cantar-se um cântico apropriado ou recitar-se a antífona prevista, que consta na folha de antífonas e orações diárias.
ORAÇÃO PÓS-COMUNHÃO
Durante a purificação da patena e do cálice, o sacerdote diz em silêncio:
Quod ore súmpsimus, Dómine, pura mente capiámus, et de múnere temporáli fiat nobis
remédium sempitérnum.
Se for oportuno, guarda-se algum tempo de silêncio sagrado, ou canta-se um cântico de louvor. Em seguida, de pé, na sede ou junto do altar, o sacerdote diz:
Orémus.
Concéde nobis, quaésumus, Dómine: ut per hæc sacraménta quæ súmpsimus, quidquid in nostra mente vitiósum est, ipsorum medicatiónis dono curétur. Per Christum Dóminum nostrum.
R. Amen.
E todos se levantam e, juntamente com o sacerdote, oram em silêncio por uns momentos. Depois, o sacerdote recita a Oração depois da Comunhão. Conferir a oração na folha de antífonas e orações diárias.
BENÇÃO FINAL
O sacerdote voltado para o povo diz:
Dóminus vobíscum.
R. Et cum spíritu tuo.
Benedícat vos omnípotens Deus, Pater, + et Fílius, + et Spíritus Sanctus. +
R. Amen.
Ite, missa est.
R. Deo grátias.
Em seguida, o sacerdote beija o altar, como no princípio, em sinal de veneração e feita a devida reverência, retira-se com os ministros.